Już wiemy, kto stoi za emisje gazów cieplarnianych!

W obliczu narastającego kryzysu klimatycznego kluczowe jest określenie źródeł emisji gazów cieplarnianych. Analizy naukowe i raporty organizacji międzynarodowych wskazują jednoznacznie, że dominującą rolę w emisji tych gazów odgrywają producenci paliw kopalnych. Badania opublikowane przez Climate Accountability Institute oraz CDP (Carbon Disclosure Project) wykazały, że około 71% globalnych emisji gazów cieplarnianych od 1988 roku pochodzi od zaledwie 100 firm wydobywających ropę naftową, węgiel i gaz ziemny.

Zmiany klimatu są skutkiem zwiększonego stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze, w szczególności dwutlenku węgla (CO₂), metanu (CH₄) i podtlenku azotu (N₂O). Wzrost emisji wiąże się bezpośrednio z działalnością przemysłową, a szczególnie z sektorem energetycznym opartym na paliwach kopalnych. Ustalono, że konkretne podmioty korporacyjne i państwowe odgrywają kluczową rolę w tej dynamice.

Dane analizowane w tym opracowaniu pochodzą głównie z raportu „Carbon Majors Report” (CDP, 2017) oraz badań Richarda Heede z Climate Accountability Institute.

Zastosowano analizę typu source attribution, uwzględniając emisje:

• Scope 1 – bezpośrednie emisje ze źródeł będących własnością lub pod kontrolą firm,

• Scope 2 – emisje pośrednie związane z energią zakupioną i zużytą przez te podmioty,

• Scope 3 – emisje wynikające z końcowego użytkowania sprzedanych produktów, głównie spalania paliw kopalnych.

Zidentyfikowano 100 największych emitentów, którzy odpowiadają za około 71% światowych emisji gazów cieplarnianych od 1988 roku. Wśród nich dominują:

• Państwowe koncerny naftowe i gazowe, takie jak Saudi Aramco, Gazprom, National Iranian Oil Company, Coal India,

• Międzynarodowe korporacje, w tym ExxonMobil, Shell, BP, Chevron.

  
  

Co istotne, około połowa emisji związanych z tymi firmami miała miejsce po roku 1988 – a więc po ogólnoświatowym uznaniu zagrożeń wynikających ze zmian klimatu (m.in. po ustanowieniu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu – IPCC).

Ustalenie odpowiedzialności za emisje gazów cieplarnianych na poziomie korporacyjnym ma znaczenie etyczne, polityczne i prawne. Choć popyt na energię generowany jest przez społeczeństwa, to jednak producenci paliw kopalnych podejmują decyzje o wydobyciu, inwestycjach i strategii energetycznej, często kontynuując rozwój projektów mimo świadomości ich konsekwencji środowiskowych.

Coraz częściej pojawiają się głosy o potrzebie rozliczalności klimatycznej – zarówno poprzez polityki ograniczające emisje, jak i potencjalne działania prawne wobec „carbon majors”.

Dowody naukowe jasno wskazują, że ograniczenie zmian klimatu nie jest możliwe bez systemowego podejścia do działalności największych producentów paliw kopalnych. Skuteczna polityka klimatyczna wymaga zarówno transformacji energetycznej, jak i większej odpowiedzialności korporacyjnej za emisje gazów cieplarnianych. Znając konkretne źródła emisji, społeczeństwo i decydenci mają narzędzia, by działać skuteczniej i celowo.

Agenda 2030 – Globalna Strategia na rzecz Zrównoważonego Rozwoju

W 2015 roku wszystkie państwa członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęły dokument zatytułowany Agenda 2030 na rzecz Zrównoważonego Rozwoju. Dokument ten wyznacza 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals, SDGs) oraz 169 powiązanych zadań, których realizacja ma na celu zapewnienie pokoju, dobrobytu, ochrony środowiska i sprawiedliwości społecznej.

Agenda 2030 stanowi odpowiedź społeczności międzynarodowej na narastające wyzwania – w tym zmiany klimatu, nierówności ekonomiczne, degradację środowiska i wykluczenie społeczne. Kluczowym aspektem Agendy jest jej uniwersalność – cele dotyczą zarówno krajów rozwijających się, jak i rozwiniętych, a ich osiągnięcie wymaga zaangażowania sektora publicznego, prywatnego i obywatelskiego.

W kontekście zmian klimatu szczególnie istotny jest Cel 13 – „Działania w dziedzinie klimatu”, który wzywa do natychmiastowych działań w celu ograniczenia emisji oraz budowania odporności na skutki zmian klimatycznych.

SDG 17 – Partnerstwo na rzecz celów

Cel 17: Partnerstwa na rzecz realizacji celów (Partnerships for the Goals) podkreśla znaczenie globalnej współpracy w realizacji wszystkich pozostałych celów Agendy 2030. Uznaje się, że bez zintegrowanego działania rządów, biznesu, społeczeństwa obywatelskiego, nauki i obywateli, zrównoważony rozwój nie będzie możliwy.

W kontekście emisji gazów cieplarnianych SDG 17 oznacza:

• Współpracę między państwami w zakresie technologii niskoemisyjnych i zielonej transformacji,

• Wymianę wiedzy i danych dotyczących śladu węglowego i odpowiedzialności korporacyjnej,

• Zwiększenie finansowania działań klimatycznych, szczególnie w krajach rozwijających się,

• Partnerstwa publiczno-prywatne, wspierające innowacje w sektorze energetycznym i przemysłowym.

Bez realizacji SDG 17 wdrażanie polityk klimatycznych będzie fragmentaryczne i nieskuteczne – zarówno na poziomie krajowym, jak i globalnym.

Podsumowanie

Zidentyfikowanie największych producentów paliw kopalnych jako głównych emitentów gazów cieplarnianych pozwala precyzyjniej ukierunkować działania na rzecz ochrony klimatu. Badania wykazują, że około 71% globalnych emisji od 1988 roku pochodzi od zaledwie 100 firm – zarówno państwowych, jak i prywatnych – działających w sektorze ropy, gazu i węgla. Choć konsumpcja energii jest zjawiskiem globalnym, to decyzje inwestycyjne i wydobywcze podejmowane są przez te konkretne podmioty, często w pełni świadomie, mimo dostępnej wiedzy o skutkach klimatycznych.

Agenda 2030 oraz Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) stanowią strategiczną ramę dla działań międzynarodowych. Szczególnie ważny jest Cel 13 – dotyczący klimatu – oraz Cel 17, który podkreśla potrzebę globalnego partnerstwa. Realizacja Agendy wymaga współpracy ponad granicami politycznymi, ekonomicznymi i instytucjonalnymi – z udziałem rządów, firm, organizacji społecznych i obywateli.

Rozwiązanie kryzysu klimatycznego nie będzie możliwe bez odpowiedzialności największych emitentów oraz skoordynowanych działań systemowych. Wiedząc już, kto odpowiada za największą część emisji, społeczność międzynarodowa stoi przed wyborem: kontynuować obecny model gospodarczy czy wprowadzić realną, sprawiedliwą i zrównoważoną transformację.

Polecana literatura: